Thời gian vừa qua, sự xuất hiện của dịch bệnh COVID-19 trên toàn cầu đã ảnh hưởng đến mọi lĩnh vực trong cuộc sống, ngành GD&ĐT cũng không ngoại lệ. Nhằm hiểu được những khó khăn và thách thức của toàn thể học sinh, giáo viên, nhân viên trong nhà trường, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Đề án "Xây dựng xã hội học tập giai đoạn 2021 - 2030", trong đó có những mục tiêu quan trọng mà đề án hướng tới là xây dựng xã hội học tập suốt đời trong điều kiện chuyển đổi số. Ở xã hội đó, mỗi người dân sẽ là một công dân học tập, bất kể ai cũng có cơ hội học tập thường xuyên, học tập suốt đời, có cơ hội trở thành một công dân toàn cầu.
Trong bối cảnh đại
dịch COVID-19 diễn biến vô cùng phức tạp, thực hiện chuyển đổi số trong giáo
dục được xem là nhiệm vụ trọng tâm và ưu tiên hàng đầu của nhiều quốc gia,
trong đó có Việt Nam. Có nhiều định nghĩa và cách giải thích về khái niệm
"chuyển đổi số", nhưng có thể kết luận rằng: Quá trình chuyển đổi số
là chuyển các hoạt động của chúng ta từ thế giới thực sang thế giới ảo trên không
gian mạng. Tại Việt Nam, có nhiều hoạt động giáo dục đã được chuyển đổi như
giáo viên dạy học trực tuyến, học sinh làm bài tập-bài kiểm tra qua các phần
mềm hỗ trợ, thư viện tuyên truyền sách bằng video trực tuyến. Việc chuyển đổi
số trong giáo dục đã giúp chúng ta tiếp cận thông tin, kiến thức dễ dàng, rút
ngắn về khoảng cách, thu hẹp về không gian và thời gian, cung ứng cho mỗi người
nhiều cơ hội học tập, phát triển bản thân.
Một mục tiêu quan
trọng không kém do Chính phủ đặt ra, đó là xây dựng xã hội học tập suốt đời.
Khái niệm "học tập suốt đời" ngày càng được nhắc đến thường xuyên và
trở thành một mục tiêu hàng đầu trong các chiến lược, chính sách về giáo dục
của nhiều quốc gia. Theo UNESCO, "học tập suốt đời" là quá trình học tập
diễn ra trong suốt cuộc đời, dựa trên bốn trụ cột: Học để biết, học để làm
việc, học để cùng nhau chung sống và học để làm Người. Xây dựng một xã hội học
tập chính là xây dựng một hệ thống giáo dục bảo đảm cho mọi công dân đều được
học tập suốt đời, hướng đã một xã hội với những công dân học tập, công dân toàn
cầu.
Với mục tiêu xây dựng
xã hội học tập trong thời đại chuyển đổi số, Chính phủ và các ban ngành đã từng
bước hỗ trợ, đổi mới các phương pháp giảng dạy, truyền đạt và kiến thức để giúp
công dân có thể tiếp cận một cách dễ dàng dù trong thời điểm dịch bệnh. Có thể
kể đến như dạy học trên truyền hình địa phương, truyền hình quốc gia, chương
trình dạy học trên truyền hình bao gồm các kiến thức căn bản từ khối lớp tiểu
học đến khối lớp phổ thông sát với nội dung học tập do Bộ Giáo dục và đào tạo
ban hành. Việc giảng dạy trên các phương tiện thông tin đại chúng đã giúp người
học từ mọi độ tuổi, mọi khu vực địa lý đều được đảm bảo chất lượng giáo dục,
không bị gián đoạn tri thức, phù hợp với trụ cột "học để biết" do
UNESCO đề ra. Chuyển đổi số trong giáo dục do nhà nước cùng các bộ, ban ngành
liên quan chỉ đạo không chỉ phù hợp với trụ cột "học để biết" mà còn
có rất nhiều kế hoạch, biện pháp giúp công dân tiếp cận với mục tiêu "học
để làm việc". Trong các trường học, tổ chức giáo dục đã thực hiện giảng
dạy qua các phần mềm hỗ trợ, xây dựng chương trình học tập trên không gian ảo
đã giúp người học chủ động với việc học của mình, cải thiện khả năng tự học,
khả năng ghi nhớ và khả năng tiếp thu. Trong thời đại công nghệ số và nền kinh
tế tri thức, chuyển đổi số trong giáo dục chính là cơ hội để công dân cập nhập
và thích nghi, thay đổi phù hợp với thời đại, với sự biến đổi liên tục của công
nghệ. Bên cạnh những lợi ích mà việc học trực tuyến đem lại như chủ động học
tập, trách nhiệm với việc học, công việc của mình,… trên đài truyền hình quốc
gia cũng có rất nhiều các chương trình giúp người học cải thiện khả năng ngôn
ngữ như chương trình "Cùng nói tiếng Hàn", show "IELTS
FACE-OFF"; và các bộ phim tư liệu, tọa đàm để mọi công dân hiểu hơn về
tình hình trong nước và quốc tế. Ngoài ra, ở trong các trường học cũng như trên
các nền tảng học tập trực tuyến cũng đã có những tọa đàm, khóa học kĩ năng
sống, kĩ năng sử dụng các phần mềm điện tử, hướng dẫn kinh doanh online,… để
người học có thể tự trang bị những kĩ năng cần thiết để có thể làm việc, học
tập một cách tự chủ, không bị gián đoạn bởi các yếu tố xung quanh.
Nhờ cuộc cách mạng kỹ
thuật giáo dục số, công dân không chỉ có cơ hội học tập thường xuyên, thích
nghi với thời đại mà còn tạo ra những sự tương tác đầy mới mẻ, bám sát với trụ
cột "học để cùng nhau chung sống" - mục tiêu thứ ba của "học tập
suốt đời". Bộ Giáo dục và đào tạo đã đưa ra những hướng dẫn để giáo viên
và học sinh, sinh viên có cơ hội kết nối, học tập và giảng dạy ở mọi điều kiện
địa lý thông qua các chương trình học tập trực tuyến. Học sinh, sinh viên không
còn bị giới hạn bởi khoảng cách địa lý, bởi điều kiện sống, học sinh, sinh viên
có thể dễ dàng liên lạc, trao đổi với các bạn học để hoàn thành các bài tập, dự
án. Đặc biệt, trong bối cảnh dịch bệnh, nhờ những chỉ đạo của Nhà nước và
sự thay đổi kịp thời của ngành giáo dục để quá trình chuyển đổi số học tập được
thúc đẩy, Việt Nam ta vẫn dành được rất nhiều giải thưởng danh giá trên đấu
trường trí thức quốc tế như năm 2020 tại cuộc thi Olympic khu vực và quốc tế
24/24 thí sinh Việt Nam tham dự các kỳ thi này đều đoạt giải; trong đó có 9 huy
chương Vàng, 8 huy chương Bạc, 5 huy chương Đồng và 2 bằng khen. Có thể nói,
chuyển đổi số trong giáo dục đã trở thành cầu nối để công dân Việt Nam có thể
chung sống, vươn ra ngoài thế giới dù ở bất kì điều kiện nào.
Một nhà giáo dục nổi
tiếng thế giới đã từng nói, đại ý là: "Cha mẹ sinh ra con, còn nền giáo
dục sinh ra nhân cách". Hiểu được điều ấy, ngành giáo dục đã có nhiều đổi
mới để phù hợp với sự thay đổi của thời đại và công nghệ. Trong đó không thể kể
đến các bài giảng, tọa đàm, khóa học về cách ứng xử văn minh trên internet,
cách phân biệt tin giả và tin thật, cách bảo vệ bản thân cũng như thông tin cá
nhân trên không gian ảo,… do các trường học, các bộ, ban ngành liên quan hướng
dẫn và tuyên truyền. Đây không chỉ là những kĩ năng của một công dân thời đại
số mà còn là những kĩ năng cần thiết để trở thành một công dân có ích, phù hợp
với trụ cột cuối cùng mà UNESCO đề ra: "học để làm Người".
Có thể nói, giữa diễn
biến phức tạp của đại dịch, Chính phủ và các ban ngành đã tạo điều kiện cho quá
trình chuyển đổi số trong giáo dục được phát triển, đảm bảo mọi công dân đều có
cơ hội học tập thường xuyên, học tập suốt đời, đúng với phương châm "Tạm
dừng đến trường, không dừng học". Chuyển đổi số trong giáo dục không chỉ
đưa kiến thức đến với công dân một cách dễ dàng mà còn kịp thời hỗ trợ các kĩ
năng cần thiết để bất kỳ ai cũng có thể trở thành một công dân của thời đại số,
một công dân toàn cầu. Đặc biệt khi Việt Nam đang tiến vào thập kỷ thứ 3 của
thế kỉ XXI, đây là thập kỷ của nền kinh tế tri thức, của công nghệ, chuyển đổi
số trong giáo dục đã đem lại những cơ hội học tập và những cơ hội để mọi công
dân có thể phát triển bản thân, tiếp cận tri thức một cách dễ dàng, công bằng
hơn, hướng tới mục tiêu xây dựng xã hội học suốt đời.