Lịch sử của dân tộc VN là lịch sử của những cuộc kháng chiến trường kỳ và thần thánh. Thế giới công nhận điều đó, dân tộc VN  ghi nhớ và tự hào về điều đó. Ngày 22- 12 -1944 Đội Việt Nam tuyên truyền giải phóng quân thành lập- đây là tiền thân của QĐNDVN ngày nay. Đó là một tổ chức mà như Bác Hồ đã khẳng định: “Quân đội ta trung với Đảng, hiếu với dân, sẵn sàng chiến đấu hy sinh vì độc lập tự do của tổ quốc, vì XHCN; nhiệm vụ nào cũng hoàn thành, khó khăn nào cũng vượt qua, kể thù nào cũng đánh thắng”.

Quân đội nhân dân Việt Nam - Nhân vật chính của lịch sử Việt Nam hiện đại, cũng trở thành nhân vật chính trong thơ ca. Thơ ca đã bám sát từng bước đi của lịch sử, lịch sử đã thổi vào thơ ca một luồng gió mát để rồi những tác phẩm văn chương ra đời. Chính lịch sử là mảnh đất màu mỡ, tươi tốt để thơ ca nở hoa kết trái. Vì thế hình ảnh các anh bộ đội - với hai cuộc kháng chiến thần  thánh Pháp - Mỹ và cả hình ảnh của các anh sau hòa bình lập lại, đã trở thành nguồn cảm hứng bất tận cho văn học nghệ thuật. Và cũng như nhiều thể loại khác, thơ ca đã làm hình ảnh các anh sống mãi với thời gian, chiến công của các anh mãi được ghi lại trong sử sách, mãi trường tồn trong trái tim dân tộc Việt Nam. Tổ quốc ca ngợi các anh, nhân dân ca ngợi các anh bằng những lời ca, những vần thơ đẹp nhất, trân trọng nhất:

                    “ Rất đẹp hình anh lúc nắng chiều

                       Bóng dài trên đỉnh dốc cheo leo

                      Núi không đè nổi vai vươn tới

                      Lá ngụy trang reo với gió đèo”

I. PHẦN HÌNH ẢNH CỦA NGƯỜI LÍNH TRONG THỜI KỲ CHỐNG PHÁP

       Các em thân mến! Ngược dòng lịch sử, theo lời kêu gọi của Đảng- Bác cả nước đứng lên đánh đuổi thực dân Pháp, cũng từ đây hình ảnh anh bộ đội đẹp biết bao. Người chiến sĩ ấy mang bản chất tốt đẹp của nhân dân quân đội do Bác Hồ, vị lãnh tụ kính yêu của nhân dân sáng lập và rèn luyện. Nhân dân Việt Bắc trong những ngày tiền khởi nghĩa đã gọi bộ đội ấy là : “Bộ đội Cụ Hồ”. Đó là tên gọi rất đời thường và thiêng liêng mà nhân dân trìu mến, yêu thương, trân trọng dành tặng cho họ, đã trở thành một định tính mỗi khi nhắc đến, chúng ta không khỏi trào lên cảm xúc mến yêu, kính trọng, tự hào. Anh bộ đội có khi hiện lên như chàng dũng sĩ khi hiền hòa, giản dị mà nhân văn biết mấy :          " Bóng anh đi và vành mũ tai bèo

Của anh đó

Ôi chiếc mũ vải mềm dễ thương như một bàn tay nhỏ

Chẳng làm đau một chiếc lá trên cành

Sáng trên đầu như một mảnh trời xanh”

          Kháng chiến toàn quốc bùng nổ. Những chiến sĩ Trung đoàn thủ đô, sau 60 ngày đêm chiến đấu anh dũng cầm chân địch, đã rút khỏi Hà Nội với niềm tin chiến thắng. Những câu thơ Chính Hữu trong bài “Ngày về” dẫu mang khẩu khí tráng sĩ của lớp thanh niên học sinh thành phố nhưng đã phản ánh đúng khí phách hiên ngang và tâm thế tự hào, tin tưởng của chiến sĩ vệ quốc ngày đó :

 “Nhớ đêm ra đi đất trời bốc lữa

Cả đô thành nghi ngút khói sau lưng

Những chàng trai chưa trắng nợ anh hùng

Hồn phất phơ mười phương cờ đỏ thắm

Rách tả tơi rồi đôi giày vạn dặm

Bụi trường chinh phai bạc áo hào hoa.

          Bút pháp lãng mạn trong thơ, về người chiến sĩ vệ quốc còn tiếp tục trong bài thơ “Tây Tiến” của Quang Dũng. Nhân vật trữ tình là người lính xuất thân từ học sinh Hà Nội. Yêu nước, yêu thiên nhiên yêu cái đẹp là chủ nghĩa yêu nước anh hùng của lớp chiến sĩ ấy. Chính họ là tượng đài của lớp chiến sĩ trên đường Tây Tiến xưa:

   “Tây Tiến đoàn quân không mọc tóc

Quân xanh màu lá giữ oai hùm

Mắt trừng gữi mộng qua biên giới

Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm

Rãi rác biên cương mồ viễn xứ

Chiến trường đi chẳng tiếc ngày xanh

          Chất lãng mạn của thơ, thể hiện khí phách anh hùng đượm màu sắc ngang tàng của người lính vệ quốc,  là đặc điểm thơ về người lính trong những năm đầu kháng chiến.

Khác với Quang Dũng, Chính Hữu một người lính , một nhà thơ biểu hiện một bước chuyển về thơ kháng chiến. Trong bài “ Đồng chí” hình ảnh người lính hiện lên chân thực giản dị không cường điệu mà đáng yêu đáng phục: 

                                 “Quê hương anh nước mặn đồng chua

                                  Làng tôi nghèo đất cày lên sỏi đá

                                  Anh với tôi đôi người xa lạ

                                Tự phương trời chẳng hẹn quen nhau”

Người lính đã ra đi từ những miền quê, xuất thân là nông dân vốn rất mộc mạc và chân chất trong đời sống:

 “Lũ chúng tôi bọn người tứ xứ

Gặp nhau hồi chưa biết chữ

Quen từ thủa một hai

Súng bắn chưa quen quân sự mươi bài

Lòng vẫn cười vui kháng chiến”

( Nhớ- Hồng Nguyên )

          Phải hiểu tâm hồn người chiến sĩ nông dân như thế  nào thì các nà thơ mới  chọn được từ và hình ảnh xúc động ấy..

         Và rồi họ gắn bó với nhau trong tình đồng chí, đồng đội keo sơn, họ cùng nhau vượt qua những khó khăn gian khổ của cuộc đời người lính:

“ Áo anh rách vai’

            Quần tôi có vài mảnh vá

      Miệng cười buốt giá

Chân không giày

                               Thương nhau tay nắm lấy bàn tay “

         Những người lính Cụ Hồ, đi đến đâu cũng được ND tin yêu, đùm bọc và che chở. Tình quân dân thắm thiết là bản chất của bộ đội nhân dân. Nguyễn Trung Thông ghi lại trong bài “Bao giờ trở lại”:

     Các anh về mái ấm nhà vui.

     Câu hát tiếng cười rộn ràng xóm nhỏ.

     Các anh về tưng bừng trước ngõ

     Ríu rít đàn em hớn hở theo sau

     Mẹ già bịn rịn áo nâu

     Vui đàn con nhỏ rừng sâu mới về.

          Mảnh đất nào họ đến cũng hóa yêu thương, hóa tâm hồn, bởi các anh để lại tiếng thơm của chiến công, những kỷ niệm đẹp.

           Một phẩm chất đáng quí của anh bộ đội cụ Hồ thời chống Pháp đó là sự trẻ trung sôi nổi, lòng lạc quan Cách Mạng- sống giữa sự thiếu thốn vất vã, giữa cảnh khắc nghiệt của chiến trường nhưng sự đáng yêu, và hồn nhiên lấp lánh, hiển hiện trong họ. Trong chiến tranh, khoảng cách giữa sự sống và cái chết rất mong manh, nhưng họ vẫn trao nhau mơ ước của tuổi thanh xuân, chân thật, tinh nghịch rất hồn nhiên và rất yêu đời không kém phần lãng mạn:

         Đằng nớ vợ chưa đằng nớ

         Tớ còn chờ độc lập

         Cả lũ cười vang bên ruộng bắp

         Nhìn o thôn nữ cuối nương dâu

Có được một tinh thần như thế, vì anh bộ đội Cụ Hồ chiến đấu có lý tưởng, có mục đích cao cả: vì dân, vì nước, mà cũng vì nhà, vì mình. Đã tự nguyện hy sinh vì nghĩa lớn thì há sợ kẻ thù, dù cho chúng sức mạnh gắp trăm lần. Anh bộ đội Cụ Hồ tự tin bảo thằng giặc:

Thằng Tây chớ cậy xác dài

Chúng tao người nhỏ nhưng dai hơn mày

Thằng Tây chớ cậy béo quay

Mày thức hai buổi là mày bở hơi!

Thắng giặc chưa phải đã hết. Hình ảnh anh bộ đội Cụ Hồ còn lừng lững giữa trời xanh với một tinh thần cao thượng và lòng nhân ái hiếm có, được hun đúc từ trong truyền thống của dân tộc: "Đánh kẻ chạy đi chớ không ai đánh người chạy lại". Hàng vạn tù binh Pháp lũ lượt giơ tay xin hàng sau khi thất thủ ở Điện Biên Phủ. Một khi giặc đã hàng thì các anh bộ đội Cụ Hồ lại rất khoan dung:

Đã đánh là đánh cho tan

Giặc chống ta giết, giặc hàng ta nuôi…

Một quan điểm rất rõ ràng và rất dân tộc. Hình tượng anh bộ đội Cụ Hồ sáng rực lòng yêu nước, thể hiện chủ nghĩa anh hùng cách mạng, và lòng nhân ái dân tộc sâu xa, kết tinh từ truyền thống ngàn đời của dân tộc. Chính sức mạnh lòng yêu nước, ý chí căm thù,sức mạnh của quân đội NDVN đã làm nên:

Chín năm làm một Điện Biên

                     Nên vành hoa đỏ nên thiên sử vàng.

Bài thơ “Hoan hô chiến sĩ Điện Biên” đã khép lại một chương thơ kháng chiến chống Pháp về người chiến sĩ vệ quốc, mở ra giai đoạn thơ ca mới. Trong đó hình ảnh người chiến sĩ vẫn là lớn nhất sáng chói nhất, hình ảnh chiến sĩ quân đội nhân dân trong công cuộc XD&BV miền Bắc, giải phóng miền Nam.

II. PHẦN HÌNH ẢNH CỦA NGƯỜI LÍNH TRONG THỜI KỲ CHỐNG MỸ

Nước Việt Nam chúng ta chưa chữa lành vết thương của cuộc kháng chiến chống Pháp thì đế Quốc Mỹ đã nhảy vào Miền Nam. Đất mẹ một lần nữa lại oằn mình hứng chịu biết bao nỗi đau thương, vết thương cũ chưa lành miệng nay đã lại rỉ máu.  Đúng vậy, “Đường  giải phóng mới đi một nữa – Nữa mình còn trong lữa nước sôi”. Ta chưa viết kịp “Bình Ngô Đại cáo” cho xứng tầm với chiến công vang dội khắp địa cầu -  Điện Biên Phủ thì phải viết tiếp bài ca chống Mỹ, dài hơn, khó hơn, nhiều máu và nước mắt hơn, một cuộc đụng đầu lịch sử giữa một dân tộc ngoan cường đấu tranh cho độc lập, tự do thống nhất và tên đế quốc đầu sỏ hùng mạnh nhất, tàn bạo nhất, xảo quyệt nhất của thế kỷ. Và thế là các anh xốc súng, vác ba lô lên đường. Phát huy tinh thần anh bộ đội cụ Hồ thời kỳ chống Pháp - Người lính thời đại chống Mỹ lại sục sôi:

     Xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước

   Mà lòng phới phới dậy tương lai.

Trong những năm tháng đánh Mỹ con đường huyền thoại Trường Sơn chịu nhiều ác liệt. Có lẽ không có tấc đất nào không bị cày xới, không một cành cây nào không bị thương. Đường nham nhở hố bom. Trên những con đường ấy, bao cô gái thanh niên xung phong, cô gái mở đường đã “lấy tình yêu của mình làm ngọn lữa / Đánh lạc hướng quân thù hứng lấy luồng bom”  Thế nên, bom B52 của Mỹ không thắng nổi - họ phá bom mở đường để cho từng đoàn xe nối nhau ra mặt trận, chi viện cho chiến trường miền Nam.

           Thật đúng như vậy các em ạ! Hình tượng người chiến sĩ Quân đội nhân dân Việt Nam là một trong những hình tượng đẹp nhất trong văn học. Từ hình ảnh người chiến sĩ Vệ quốc thời chống Pháp, họ in đậm thêm những nét chung cao đẹp, đồng thời ánh lên nét phong phú và độc đáo. Lý tưởng của người lính chống Mỹ cứu nước vẫn là lý tưởng độc lập tự do. Lý tưởng đó gắn với ý thức giai cấp, đó chính là lý tưởng CNXH. Lý tưởng cách mạng gắn với nhận thức về sứ mệnh trọng đại của dân tộc, trong cuộc đấu tranh của loài người. Cùng với sự đi lên của dân tộc và nhân loại. Người lính chống Mỹ mang khí phách của thời đại. Anh giải phóng quân là hiện thân của lý tưởng đó, khí phách đó được nhà thơ Tố Hữu  ca ngợi qua những câu thơ:

Hoan hô anh giải phóng quân

Kính chào anh con người đẹp nhất

Lịch sử hôn anh chàng trai chân đất

Sống hiên ngang bất khuất trên đời

Như Thạch Sanh của thế kỷ 20

Một dây ná, một cây chông cũng tấn công giặc Mỹ.

         Phẩm chất cao đẹp, ấn tượng mạnh mẽ nhất của anh giải phóng quân là chiến đấu hy sinh anh dũng vì sự nghiệp giải phóng đất nước. Họ coi sự hy sinh cho dân tộc là hạnh phúc thiêng liêng cao cả. Trong bài thơ “Quê hương” Giang Nam đã viết:

          Xưa yêu quê hương vì có chim có bướm

          Có những ngày trốn học bị đòn roi

          Nay yêu quê hương trong từng nắm đất

Có một phần xương thịt của em tôi.

         Hình tượng người chiến sĩ trong thơ chống Mỹ cứu nước, có những nét riêng tư của con người, của nhân vật trử tình, đậm cá tính sáng tạo. Ta hãy nghe nhà thơ cũng là người chiến sĩ lái xe trên tuyến đường Trường Sơn, Phạm Tiến Duật thổ lộ: “Trường Sơn Tây anh đi thương em bên ấy mưa nhiều con đường mà gánh gạo. Anh lên xe trời đổ cơn mưa, cái gạt nước xua đi nỗi nhớ, em xuống núi nắng về rực rỡ, cái nhành cây gạt mối riêng tư.”

Cái nhớ của người anh hùng rất lính, rất xế, “Cái vết thương xoàng mà sao đi viện/ Hàng còn đó -bánh xe reo / Nằm ngửa nhớ trăng, năm nghiêng nhớ bến / Nôn nao ngồi dậy nhớ lưng đèo”. Cái ngôn ngữ của đời sống có khi thô mộc, nghịch ngợm rất lính nhưng vẫn rất thơ. Nó chấp nhận văn xuôi, chất khẩu ngữ, nó chống lại mọi thứ chải mượt thơ mà tăng thêm sức chứa thông tin và thẩm mỹ thơ: “Bài thơ về tiêu đội xe không kính” là một điển hình:

                 “Không có kính không phải vì xe không có kính

Bom giật bom rung kính vỡ đi rồi

...Không có kính ừ thì có bụi

Bụi phun tóc trắng như người già

Chưa cần rửa phì phèo châm điếu thuốc

Nhìn nhau mặt lấm cười ha ha...”

Bằng chính tiếng nói của đời sống, bằng ngôn ngữ của người trong cuộc nhà thơ đã đưa chất sử thi lan thấm vào đời lính.

    Cuộc tổng tiến công nỗi dậy màu xuân năm 1975 chuyển đất vang trời. Các anh lao vào sào huyệt cuối cùng của Mỹ - Ngụy với khẩu hiệu: “Thần tốc – táo bạo - bất ngờ - chiến thắng”. Chiến công của các anh như măng mọc mùa xuân. Nhưng các anh đâu phải là thiên thần, mà chỉ là những con người bình dị với đôi dép lốp, chiếc mũ tai bèo. Chính sức mạnh của Chủ nghĩa anh hùng cách mạng các anh làm nên chiến thắng ngang tầm với Phù Đổng. 11h 30 phút ngày 30/4 /1975. Phút giây đi vào lịch sử! Cái giây phút mà ta đã chờ đợi 21 năm kháng chiến chống Mỹ, 30 năm kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, 117 năm từ năm 1858 Pháp nổ súng tấn công Đà Nẵng. Và ngày đó chiếc kèn đồng lớn trong dàn nhạc giao hưởng thơ ca cách mạng Việt Nam –Tố Hữu - đã lĩnh tấu bản nhạc khải hoàn của dân tộc với hai khúc ca “Toàn thắng về ta” và “Vui thế hôm nay”.

 Ô ! buổi trưa nay tuyệt trần nắng đẹp

Bác Hồ ơi! Toàn thắng đã về ta

Chúng con đến xanh ngời ánh thép

Thành phố tên Người lộng lẫy cờ hoa .

       Trong phút giây sung sướng ấy, mọi người Việt Nam lúc đó đều cảm nhận Tổ quốc ta đẹp vô cùng, và yêu tổ quốc ta hơn bao giờ hết:

Ôi! Việt Nam yêu suốt một đời

Nay mới được ôm người trọn vẹn

Hùng vĩ thay toàn thân đất nước

Tựa Trường Sơn vươn tới Trường Sa

Từ Trà Cổ rừng dương, đến Cà Mau rừng đước

Đỏ bình minh mặt sóng khơi xa.

                Các em thân mến! Đúng vậy! Chúng ta thật tự hào là người con của đất nước Việt Nam xinh đẹp - đất nước Việt Nam anh hùng.

III. PHẦN HÌNH ẢNH CỦA NGƯỜI LÍNH TRONG THỜI BÌNH

        Tổ quốc thống nhất, những người lính trở về quê hương. Cho dù thời gian vận động theo qui luật nhưng phẩm chất,ý chí, nghị lực của các anh không hề thay đổi. Hình ảnh anh thợ cắt tóc trong truyện ngắn của Nguyễn Minh Châu là một ví dụ: Anh sống làm việc, lặng lẽ nghiêm túc bao dung và cao thượng. Những người lính, những thanh niên tri thức ngày trước từ giả giảng đường đại học, khoác súng lên đường. Hòa bình từ giã cây súng , anh trở về cầm viên phấn viết tiếp những gì đang còn dang dở, dù một phần xương thịt của anh đã vĩnh viễn năm lại chiến trường.

        Mùa xuân đã trải dài trên đất nước, đất nước không còn tiếng súng, nhưng các anh – người lính hôm nay vẫn cầm chắc tay súng, vẫn ngày đêm canh giữ đất trời của tổ quốc.

         Như các em đã biết vị trí địa lý của nước ta thật đặc biệt, để rồi hàng năm, hứng chịu không biết bao nhiêu trận bão, và những nạn hồng thủy liên tiếp xảy ra. Nhân dân cần và các anh lại có mặt. Các anh kịp thời ứng cứu , vật lộn với thần nước , thần gió rồi tiếp tục hy sinh , tiếp tục ngã xuống mang sự bình yên, hạnh phúc đến cho nhân dân. Cảm ơn các anh! Những gương hy sinh, những tình cảm, những tấm lòng chân thành, thiết tha và thiêng liêng đó sẽ sống mãi trong lòng của nhân dân, của những con người hôm nay.

       Hiện nay đất nước ta đang vươn tới một Việt Nam giàu mạnh, hiện đại, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh. Trên con đường đó, nhất định một ngày chúng ta sẽ xây dựng khải hoàn môn- Không phải khải hoàn môn bằng đá cẩm thạch hay xi măng cốt thép. Mà bằng thơ ca như đã làm sau chiến thắng Pháp – Mỹ vừa qua. Một khải hoàn môn như Tố Hữu đã dự báo:

                       Tôi lại mơ trên Thái Bình Dương

                        Tổ quốc tôi như một thiên thần

                        Của muôn triệu anh hùng làm nên cuộc sống

                        Của tự do, hy vọng , tình thương.

          Người lính của Quân đội nhân dân, với lý tưởng “ Quyết tử cho tổ quốc quyết sinh” là đề tài là mạch cảm xúc, là niềm cảm hứng vô tận cho thơ ca. Hình ảnh các anh cùng với lịch sử chẳng có sách vở nào ghi hết. 

          Có lẽ chỉ trong vòng thời gian ngắn ngủi ấy sẽ không đủ để chúng ta nói hết những vẻ đẹp của người lính cụ Hồ cũng như ngần ấy thời gian không đủ để bày tỏ hết niềm kính yêu, lòng tự hào, sự ngưỡng vọng và ghi nhớ công ơn của chúng ta với các anh. Là thế hệ trẻ Hồ Chí Minh thay mặt cho các thầy cô giáo và toàn thể các em học sinh xin được hứa với thế hệ cha anh sẽ phấn đấu, nỗ lực không ngừng, nguyện thi đua dạy tốt, học tốt để cùng với thế hệ cha anh viết tiếp trang sử vàng của dân tộc. 

          Một lần nữa xin được kính cẩn nghiêng mình dâng lên linh hồn bao lớp cha anh đã hi sinh vì Tổ quốc tình cảm trân trọng vô bờ bến.